 |
| 世界语教程 | Kurso de Esperanto | 魏以达、刘祖军 合编 |
La
Tridek-kvina
Leciono
第三十五课
Teksto
Pri la Historio de Esperanto
En la jaro 1887 aperis en Varsovio la unua lernolibro de lingvo internacia de D-ro Esperanto (pseŭdonimo de la aŭtoro: D-ro Ludoviko Zamenhof). Naskiĝinte en 1859 en Bielostok, kie loĝas kaj intermalpacas kvar malsamlingvaj popoloj, Zamenhof jam de sia knaba juneco komencis studi kaj labori pri internacia lingvo. Kvankam li fariĝis profesie okulisto, lia ĉefa celo en la vivo estis, ĉiam helpi al interkompreno de ĉiuj nacioj per helpa komuna lingvo neŭtrala.
Antaŭ la publika apero de Esperanto, Zamenhof dum multaj jaroj kutimiĝis pensi kaj verki rekte en la nova lingvo. Tial ĝi jam havis komenmcon de originala literaturo, kiam ĝi aperis. Post 1887 la lingvon lernis kaj uzis ĉiam pli granda nombro da ĉiulandaj adeptoj, kiuj per sia proza aŭ poezia verkado iom post iom pliriĉigis la lingvon kaj kreis tradicion de nia stilo.
De 1905 okazis ĉiujare tutmondaj kongresoj de esperantistoj, kaj en tiuj grandaj internaciaj kunvenoj montriĝis pli kaj pli rimarkinda unueco en la elparolado de la lingvo, kaj ankaŭ kreiĝis tradicio de la parola stilo. Pro tio kaj ankaŭ pro la fakto, ke la plej granda parto de la Esperanta vortaro estis alportata de la vivo iom post iom kaj aldonata al la unua tre malvasta vortareto uzita de D-ro Zamenhof en la komenco, oni ĝenerale konstatas, ke Esperanto fariĝis nun vivanta lingvo.
Ĝian tujan praktikan utilon pruvas la grandaj servoj de Universalaj Esperanto-Asocio (UEA), kiu havas delegitojn en la plej multaj urboj de la mondo kaj ebligas facilan internacian informadon, anoncadon aŭ vojaĝadon per Esperanto. La jarlibroj de UEA entenas liston de tiuj delegitoj kaj utilajn informojn pri la praktika uzo de Esperanto. Dank' al tio, miloj da turistoj aŭ komercistoj nur uzante Esperanton, povis vojaĝadi, junuloj trovis oficojn fremdlande, junulino sendanĝere travojaĝis grandajn urbojn. Internaciaj societoj fondiĝis por tutmondaj idealaj aŭ profesiaj celoj. Kelkaj miloj da libroj estas presitaj en Esperanto, tradukitaj el ĉiuj naciaj literaturoj aŭ originale verkitaj de esperantistaj aŭtoroj. Ekzistas multaj Esperanto-gazetoj, revuoj aŭ ĵurnaloj en plej diversaj lokoj kaj kun plej diversaj celoj.
La lernado kaj movado de Esperanto komenciĝis en Ĉinio antaŭ pli ol cent jaroj. La ĉinaj esperantistoj, dum la pasintaj jaroj, servis al nia patrujo per Esperanto. Al la Esperanta ekspozicio okazigita de la esperantistoj en Yan'an la 9-an de decembro 1939 Prezidanto Mao skribis: "Mi dirus ankoraŭ la samon: se oni prenas Esperanton kiel formon por porti la ideon vere internaciisman kaj la ideon vere revolucian, do Esperanto estas lerninda kaj lernenda."
Nun, gvidate de la Partio, la Esperanto-movado en Ĉinio tre rapide disvolviĝas. La ĉinaj esperantistoj estas lernantaj la lingvon diligente kaj estas uzantaj la lingvon dum la granda konstruado de la kvar modernigoj. Nia slogano estas: Lernu, propagandu kaj uzu Esperanton por la konstruado de la kvar modernigoj
Vortoj
| doktoro 博士 | iom post iom 逐渐地 |
| aŭtoro 著者，作者 | tradicio 传统 |
| sama 同样的，相同的 | rimarki 注意到，注意 |
| profesio 职业 | elparolo 发音 |
| literaturo 文学 | ĝenerale 普遍地，一般地 |
| prozo 散文 | praktiko 实践，实际 |
| delegito 代表，委员 | studi 学习，研究 |
| dank' al 多亏，幸亏 | neŭtrala 中立的 |
| komerci 经商，做买卖 | originala 创作的，原著的 |
| ofico 职务，公职 | adepto 信徒 |
| ideala 理想的，完美无缺的 | poezio 诗歌，诗歌体 |
| traduki 翻译 | krei 创造，创立，开创 |
| pseŭdonimo 笔名，假名 | stilo 文体，风格 |
| paca 和平的 | unueco 统一，一致 |
| fakto 事实，真情 | presi 印刷 |
| konstati 确认，认定 | ekzisti 存在，生存 |
| pruvi 证明，证实 | disvolvi 发展 |
| anonci 通知，通告 | ekspozicio 展览会 |
| turisto 旅游者 | formo 形式，外形 |
| fondi 建立，成立 | slogano 口号，标语 |
| societo 团体，社团 | -enda （接尾）表示应该的 |
【概说】
同位语从句在这一课首次出现。
以一个句子的形式来对某一个词或词组加以解释说明，起同位语的作用，这种句子叫同位语从句。
同位语从句通常由连接词ke引导。如：
La stato, ke mi devas vane atendi, ne daŭros longe.
La stato ne daŭros longe 是主句。因为句中主语stato不能指明究竟是什么状态，因此，用 ke mi devas vane atendi 来解释状态的具体内容。这种句子是从句，有同位语的功能，叫同位语从句。全句译为：我不得不徒劳等待的状况不会持续很久了。
同位语从句实际上是定语从句的一种，翻译时可以照定语从句的译法来译。但这种同位语从句在形式和内容上都与定语从句有明显的区别。
1. 定语从句的引导词有两个功用：复指被修饰的词和在从句中要充当句子成分；而这里的同位语从句的引导词不复指被修饰的词，在从句中也不充当句子成分，它只起一个连接作用。如：
La homo, kiu vin vizitis, estas mia amiko.
拜访你的人是我的朋友。
Li revenis kun la informo, ke nenio grava okazis.
他带着并没有发生重大事件的消息回来了。
2. 定语从句在意义上是被修饰词的的定语，那么修饰部分（即从句）与被修饰部分的含义是一个依附一个的关系而不是相等的关系。如上例中的homo不等于kiu vin vizitis, homo只等于kiu。而同位语从句的两个部分表达的是同一个意思，只不过一个简略，一个详细罢了。如上例中的informo就等于ke nenio grava okazis，前者是后者的概括，后者是前者的详细内容。
3. 任何名词都可以有定语从句，而能够有同位语从句的名词却很有限。我们以学过的这类名词有：peto（请求），informo（消息），anonco（通知），sciigo（通知），afero（事业，事情），stato（状态）等等。
【句型与课文注释】
1. En la jaro... Zamenhof:
a. Varsovio: 华沙，波兰首都。
b. lernolibro: 课本，读本。
c. lingvo internacia：国际语。internacia作定语。
ĉ. D-ro Esperanto: 希望者博士。Esperanto是“希望者”之意，有动词esperi（希望）变来。柴门霍夫发表第一书时，用Esperanto（希望者）署名，后来就采用这个笔名为世界语的名称，表明世界语是一种很有希望的语言。
d. Ludoviko Zamenhof: 鲁多维克·柴门霍夫。这是柴氏姓名。
2. Bielostok: 波兰一地名，柴氏故乡。
3. intermalpacas: 相互敌对。paci为“和平”，malpaci“敌对”，加上inter表示“互相”。
4. malsamlingvaj popoloj: 操着不同语言的民族。popolo 用单数表示一个民族，复数则意为几个民族。注意这里不是几个人的意思。
5. ĉiam helpi...: 动词不定式短语作表语。
6. helpa komuna lingvo neŭtrala: 中立的共同的辅助语言。这个短语的定语部分较多，因此将neŭtrala后置，以求结构的平衡。
7. pensi kaj verki rekte en la nova lingvo: 直接用新的语言思考和写作。表示以什么语言来想、说、写时，用介词en。
8. originala literaturo: 即世界语写的文学作品 而不是从其他文字译成世界语。
9. iom post iom: 渐渐地。副词短语作状语。
10. montriĝi: 显示出。
11. Pro tio kaj ankaŭ pro la fakto... en la komenco: 这个句子相当复杂，现详述如下：
a. pro tio 中的tio指前面一句提到的内容；
b. pro la fakto 中的fakto由以同位语从句；
c. 同位语从句中的谓语有两个。一个是 esti alportata..., 另一个是 aldonata...;
ĉ. uzita de D-ro Zamenhof 是被动分词短语作定语修饰 vortareto。
12. jarlibro: 年鉴。
13. enteni: 包含。en + teni。
14. Dank' al tio: 好在有了那个，多亏有了那个。
15. miloj da: 成千上万的。数词可以加 -o 边城名次。又如：jarcento（世纪），dekoj da homoj（几十人）.
16. nur uzante Esperanton: 仅仅使用世界语。分词短语作状语。
17. tradukitaj 前省略了 estas。
18. revuo 在这里意为gazeto，注意此处不是评论的意思。
19. pasintaj jaroj: 过去的年月。pasinta是分词作定语，因为已经过去了，可以用过去时。表示将来的年月等用venonta。如：
Mi iros al la urbo en la venonta monato.
我下个月要去城里。
20. okazigi: 举行，举办。okazigita de...，被动分词短语作定语。
21. 毛泽东同志为延安世界语者题词的中文是：
我还是这一句话：如果以世界语为形式，而载之以真正国际主义之道，真正革命之道，那末，世界语是可以学的，是应该学的。
Gramatiko
（语法）
倒装句
倒装句在世界语中用的特别广泛。
为了使句子平衡，或为了强调某一部分，都可以使用倒装句。
将谓语或谓语的一部分提到主语前，这种句式都称为倒装句。
En la jaro 1887 aperis en Varsovio la unua lernolibro de lingvo internacia de D-ro Esperanto (pseŭdonimo de la aŭtoro: D-ro Ludoviko Zamenhof).
这一句主语太长，如动词不提前，句子就会显得头重脚轻，失去平衡。
Ĝian tujan praktikan utilon pruvas la grandaj servoj de Universala Esperanto-Asocio (UEA), kiu havas delegitojn en la plej multaj urboj de la mondo kaj ebligas facilan internacian informadon, anoncadon aŭ vojaĝadon per Esperanto.
句子中的主语比较长，再加上很长一个定语从句，主语显得更长，不倒装就会破坏句子的平衡，再加上倒装以后，可以强调和突出宾语部分的意思，因此，这个句子用倒装是很恰当的。
有些动词从来就用倒装句，不用倒装句的形式倒是很少见。如：esti （存在，有），ekzisti等。
En la sako estas multaj libroj.
Ekzistas multaj Esperanto-gazetoj, revuoj aŭ ĵurnaloj.
缩略词
缩略词分为两类，一类是用单词的首字母代替，另一类是写出单词的前后两部分表示。如：
UEA = Universala Esperanto-Asocio 国际世界语协会
EPĈ = El Popola Ĉinio 《中国报道》
LDE = Lernado de Esperanto 《世界语学习》
ĈEL = Ĉina Esperanto-Ligo 中华全国世界语协会
另一类缩略词主要用于对人的称呼等。这种缩略词读单词的音。如：
k-do = kamarado 同志
s-ro = sinjoro 先生
s-ino = sinjorino 太太
d-ro = doktoro 博士
同义词
gazeto, revuo
gazeto何revuo都可以当期刊讲。但两者的含义有区别。
gazeto指的范围较广，可以等于revuo，但其强调的重点又与revuo有区别。gazeto所包含的内容主要是关于一个国家或地区的政治、科学报道等。而revuo则表示该期刊所包含的内容多限于某一个专业。如《世界语学习》是围绕世界语这一专业办刊的，故用revuo称呼比gazeto好。El Popola Ĉinio（《中国报道》）则主要是向世界各国人民介绍中国的政治、经济及文化生活等，是综合性的刊物，因此用gazeto比用revuo好。
en, dum
在表示持续的时间这一点上，en和dum意义很相近。如：
Li parolis dum du horoj. 他讲了两个小时的话。
Li faris paroladon en du horoj. 在两个小时内他讲了一次话。
尽管en和dum意义相近，但如我们仔细分析以上例句，就会发现它们的区别很大。en表示在某一段时间里所发生的事，而dum则表示事情在某一段时间中从头至尾持续发生的过程。
就en而言，在上面第二个句子中，“僵化”的动作或许是发生在第一个钟头里，也可能发生在第二个钟头里，可能讲了一个钟头，也可能讲了一个半钟头，完全也可能讲了两个钟头。
就dum而言，在第一例中，“讲话”一定是两个钟头，不会少于也不会多于两个钟头。
我们再看几个例句：
1. Dum la parolado li dormis. 人家讲话时他一直在睡觉。
2. En la parolado li eniris. 人家讲话时他走了进来。
3. En la venonta jaro mi vizitos Germanion. 明年我将访问德国。
4. Dum la pasinta jaro mi restis en Germanio. 去年我一直呆在德国。
词缀用法
-ig, -iĝ, -inda, -enda
-ig, -iĝ
这是一对联系很紧密的接尾词，其用法我们已在以前详细讲过。但它们之间在用法上的关系是比较复杂的。下面我们举出一些实例，请大家对照例子仔细体会一下这两个接尾词的用法。
Li paliĝis pro timo. 他吓得脸色发白。
Timo paligis lin. 恐怖使他脸色发白。
Mi vekiĝis. 我醒了。
Mi vekis la dormantojn. 我叫醒了熟睡的人。
La pordo fermiĝis. 门关上了。
Mi fermis la pordon. 我把门关了。
Miaj manoj malpuriĝis en la laboro. 劳动时我的手弄脏了。
La laboro malpurigis miajn manojn. 劳动弄脏了我的手。
Ĵus finiĝis la leciono de matematiko kaj komenciĝis la leciono de historio. 数学课刚结束，就开始上历史课。
Ni ĵus finis la lecionon de matematiko kaj komencis la lecionon de historio. 我们刚结束数学课，开始上历史课。
-inda, -enda
这两个接尾词都只能用在动词词根之后，前者表示值得做的或可以做的，后者表示应该做的。
lerni——lerninda（值得学习的）——lernenda（应该学习的）
laŭdi——laŭdinda（值得赞扬的）——laŭdenda（应该赞扬的）
legi——leginda（值得读的）——legenda（应该读的）
ami——aminda（值得爱的）——amenda（应该爱的）
kredi——kredinda（值得相信的）——kredenda（应该相信的）
miri——mirinda（值得惊奇的）
ridi——ridinda（可笑的）
其中-inda加上一定的词缀可构成独立的新词，如inda（值得），indo（好处，功劳，尊严，价值），indigi（使值得），neinda（不值得），senindulo（无用的人）。
